Masallarla Uyutmak ve Uyandırmak
Masallarla Uyutmak ve Uyandırmak
Süleyman ÖZEROL
Çocuğun uyumasının sağlanması ya da ağlamasının durması için, sade bir dille ve hece ölçüsüne göre ezgili olarak söylenen, genellikle mani türünde bir dörtlükten meydana gelen ezgili şiirlerdir. Bir çeşit türkü de diyebiliriz. Özel bir beste ile söylenir ve söylenen sözler annenin o anki duygu ve düşüncelerini yansıtır. Söyleyeni belli olmayan bu ürünler dörtlüklerden ve bağlantılarından oluşur. Neredeyse tamamı kadınlar tarafından üretilmiş sözlü kültür ürünlerimizden olup çocuk edebiyatında da önemli bir yer tutar. Hemen de çoğumuzun aklına şu ninni gelir;
Dandini dandini dastana
Danalar girmiş bostana
Kov bostancı danayı
Yemesin lahanayı
Ninnilerin yanında masallar da çocuklara hitap eden diğer bir yazın türüdür. Halkın ortak yaratısı olarak ağızdan ağza, kuşaktan kuşağa aktarılan, olağanüstü kişileri ve olayları olan, genellikle bir tekerlemeyle ya da "bir varmış, bir yokmuş gibi" bir giriş sözleri ile başlayan bir tür halk öyküsü denebilir.
Hindistan'da doğduğu sanılan masal türü dünyanın her yanında yaygındır. Ezop Masalları, Andersen Masalları ünlü masallardır. Hayvan masalları, peri masalları anlatılır. Çin Masalları, Hint Masalları, Türk Masalları gibi dünyaca bilinen masallar vardır. Masallar, evrensel özellikler taşır ve genellikle bir eğitim amacı saklıdır; yani öğretici bir nitelik taşır. Masalların eğitimsel işlevi üzerine araştırma, makale, tez, kitap ve benzeri pek çok çalışmalar yapılmış; çalışmalar kitap olarak yayınlanmıştır.
Ülkemizde masal denince Keloğlan akla gelir. Anadolu masalları deyince de Eflatun Cem Güney akla gelir. "Masal Babası", "Masalcı Baba" olarak anılan Eflatun Cem Güney, doğduğu Hekimhan'da çocukluğunun dokusuna işleyen ve daha sonraki yıllarda görev yaptığı yerlerde derlediği pek çok masalı, diğer sözlü kültür ürünlerini yayınladığı çok sayıda kitap ile kalıcı kılmıştır. Genç yaşta kaybettiği oğlu Çetin Eflatun Güney ile birlikte hazırladığı ve yayınladığı ortak çalışmaları da olmuştur. "Az Gittik Uz Gittik" ve "Zaman Zaman İçinde", Pertev Naili Boratav'ın masallarla ilgili yaptığı iki önemli çalışmadır. "Billur Köşk Masalları", Tahir Alangu'ya aittir. Masal konusunda pek çok edebiyatçı ve bilim adamımız da çalışmalar yapmıştır.
Ülkemizde Sabahattin Ali'nin "Sırça Köşk"; Aziz Nesin'in "Memleketin Birinde", "Hoptirinam ", "Uyusana Tosunum", "Aziz Dededen Masallar" gibi belli bir kişinin yazarak ortaya koyduğu masallar da vardır. Şairliğinin yanında masal yazarlığı olan Oğuz Tansel'i de anmak istiyorum.
Oğuz Tansel'in, "Altı Kardeşler" , "Yedi Devler" "Üç Kızlar" "Mavi Gelin" "Al’lı ile Fırfırı" (iki cilt), "Konuşan Balıkla Yalnız Kız", "Çobanla Bey Kızı" gibi masal kitapları vardır. 1977’de masallarına Türk Dil Kurumu’nun Çocuk Yazını Ödülü verildi. 1915 yılında doğdu, 30 Ekim 1994’te Ankara’da öldü. Ölümünün birinci yıldönümünde dostları, anısına, "Üç Kanatlı Masal Kuşu: Oğuz Tansel" adıyla bir kitap çıkardılar.
Oğuz Tansel'in doğumunun 100. ve 101. doğum yılı anısına düzenlenen etkinliklerden bazılarında bulundum. Onun edebi kişiliği ile ilgili pek çok kişini duygu ve düşüncelerini dinledim, kitaplarından bazılarını okudum. Dolayısıyla daha iyi tanımış oldum.
Oğuz Tansel, "Ben masalları çocukları uyutmak için değil, uyandırmak için yazdım" diyerek farklı bir söylem ve eylem sergiler. Bu, uzun boylu bir açıklama gerektirmeyen devrimci bir tavır olup, onun on bir yıl önce aramızdan ayrılmasına kadar sürdürdüğü çizgisi ve aydın kişiliğinin yansımasıdır.
Günümüzde masal türü ile ilgili en önemli edebi kişilik olarak nitelediğim Oğuz Tansel'i saygıyla anıyor, yazımı onun "Masal Dünyası" şiiri ile sonlandırıyorum.
O masaldaki güvercinler mi
Böyle hür dolaşan bu göklerde,
Yıkanırlar maviliklerde;
Bir kral kızı kimi,
Kimi şehzade sevgilisi,
Hatıralar gibi uçtular kanat, kanat...
Bir halk türküsünde kaybederim kendimi
Bir masal dünyasında yaşar,
Bir halk türküsünde bulurum seni.
Süleyman ÖZEROLÇocuğun uyumasının sağlanması ya da ağlamasının durması için, sade bir dille ve hece ölçüsüne göre ezgili olarak söylenen, genellikle mani türünde bir dörtlükten meydana gelen ezgili şiirlerdir. Bir çeşit türkü de diyebiliriz. Özel bir beste ile söylenir ve söylenen sözler annenin o anki duygu ve düşüncelerini yansıtır. Söyleyeni belli olmayan bu ürünler dörtlüklerden ve bağlantılarından oluşur. Neredeyse tamamı kadınlar tarafından üretilmiş sözlü kültür ürünlerimizden olup çocuk edebiyatında da önemli bir yer tutar. Hemen de çoğumuzun aklına şu ninni gelir;
Dandini dandini dastana
Danalar girmiş bostana
Kov bostancı danayı
Yemesin lahanayı
Ninnilerin yanında masallar da çocuklara hitap eden diğer bir yazın türüdür. Halkın ortak yaratısı olarak ağızdan ağza, kuşaktan kuşağa aktarılan, olağanüstü kişileri ve olayları olan, genellikle bir tekerlemeyle ya da "bir varmış, bir yokmuş gibi" bir giriş sözleri ile başlayan bir tür halk öyküsü denebilir.
Hindistan'da doğduğu sanılan masal türü dünyanın her yanında yaygındır. Ezop Masalları, Andersen Masalları ünlü masallardır. Hayvan masalları, peri masalları anlatılır. Çin Masalları, Hint Masalları, Türk Masalları gibi dünyaca bilinen masallar vardır. Masallar, evrensel özellikler taşır ve genellikle bir eğitim amacı saklıdır; yani öğretici bir nitelik taşır. Masalların eğitimsel işlevi üzerine araştırma, makale, tez, kitap ve benzeri pek çok çalışmalar yapılmış; çalışmalar kitap olarak yayınlanmıştır.
Ülkemizde masal denince Keloğlan akla gelir. Anadolu masalları deyince de Eflatun Cem Güney akla gelir. "Masal Babası", "Masalcı Baba" olarak anılan Eflatun Cem Güney, doğduğu Hekimhan'da çocukluğunun dokusuna işleyen ve daha sonraki yıllarda görev yaptığı yerlerde derlediği pek çok masalı, diğer sözlü kültür ürünlerini yayınladığı çok sayıda kitap ile kalıcı kılmıştır. Genç yaşta kaybettiği oğlu Çetin Eflatun Güney ile birlikte hazırladığı ve yayınladığı ortak çalışmaları da olmuştur. "Az Gittik Uz Gittik" ve "Zaman Zaman İçinde", Pertev Naili Boratav'ın masallarla ilgili yaptığı iki önemli çalışmadır. "Billur Köşk Masalları", Tahir Alangu'ya aittir. Masal konusunda pek çok edebiyatçı ve bilim adamımız da çalışmalar yapmıştır.
Ülkemizde Sabahattin Ali'nin "Sırça Köşk"; Aziz Nesin'in "Memleketin Birinde", "Hoptirinam ", "Uyusana Tosunum", "Aziz Dededen Masallar" gibi belli bir kişinin yazarak ortaya koyduğu masallar da vardır. Şairliğinin yanında masal yazarlığı olan Oğuz Tansel'i de anmak istiyorum.
Oğuz Tansel'in, "Altı Kardeşler" , "Yedi Devler" "Üç Kızlar" "Mavi Gelin" "Al’lı ile Fırfırı" (iki cilt), "Konuşan Balıkla Yalnız Kız", "Çobanla Bey Kızı" gibi masal kitapları vardır. 1977’de masallarına Türk Dil Kurumu’nun Çocuk Yazını Ödülü verildi. 1915 yılında doğdu, 30 Ekim 1994’te Ankara’da öldü. Ölümünün birinci yıldönümünde dostları, anısına, "Üç Kanatlı Masal Kuşu: Oğuz Tansel" adıyla bir kitap çıkardılar.
Oğuz Tansel'in doğumunun 100. ve 101. doğum yılı anısına düzenlenen etkinliklerden bazılarında bulundum. Onun edebi kişiliği ile ilgili pek çok kişini duygu ve düşüncelerini dinledim, kitaplarından bazılarını okudum. Dolayısıyla daha iyi tanımış oldum.
Oğuz Tansel, "Ben masalları çocukları uyutmak için değil, uyandırmak için yazdım" diyerek farklı bir söylem ve eylem sergiler. Bu, uzun boylu bir açıklama gerektirmeyen devrimci bir tavır olup, onun on bir yıl önce aramızdan ayrılmasına kadar sürdürdüğü çizgisi ve aydın kişiliğinin yansımasıdır.
Günümüzde masal türü ile ilgili en önemli edebi kişilik olarak nitelediğim Oğuz Tansel'i saygıyla anıyor, yazımı onun "Masal Dünyası" şiiri ile sonlandırıyorum.
O masaldaki güvercinler mi
Böyle hür dolaşan bu göklerde,
Yıkanırlar maviliklerde;
Bir kral kızı kimi,
Kimi şehzade sevgilisi,
Hatıralar gibi uçtular kanat, kanat...
Bir halk türküsünde kaybederim kendimi
Bir masal dünyasında yaşar,
Bir halk türküsünde bulurum seni.
Malatya Söz Gazetesi, 8 Haziran 2016
Yorumlar
Yorum Gönder