Hasan Kalender ve H. Nedim Şahhüseyinoğlu’nun Mektupları
Hasan Kalender ve H. Nedim Şahhüseyinoğlu’nun Mektupları
Süleyman ÖZEROL
26 Temmuz 2019, Kızılay Hekimhanlılar Derneğinden çıktığımda Ali Doğan aradı. Hasan Kalender vefat etmiş, Arife Kalender’in telefon numarası istedi. Eve geldiğimde Arife Kalender in Facebook sayfasında yazdıklarını okudum.
‘İstanbullu Kardeşim’ başlığıyla yıllarca İmece, Ant dergilerinde yazılar yazan, Malatya'da TÖS’ün kurucularından, Mahir Çayan davasında yıllarca hapis yatıp işkence gören, dünya görüşünden ve edebiyat sevgisinden etkilendiğim, Kalender ailesinin büyüğü Köy Enstitülü öğretmen amcam Hasan Kalender’i kaybetmiş olmanın derin üzüntüsü içindeyim.Ailemiz ve ülkemiz adına bir yıldız daha kaydı.Cenazesi Cumartesi 14.00'te Kartal Cem Evinden kaldırılacaktır.Işıklarda uyusun...Kendisini arayarak baş sağlığı diledim. Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun Hasan Kalender’e mektuplarından söz ettim. “İyi dostlardı” dedi. Ali Doğan öğretmenimin kendisini arayacağını da söyledim. Ali Doğan’ı da aradım ve Arife Kalender’in telefon numarasını yazdırdım. Arife Kalender’den de amcasının yaşamöyküsünü istedim, gönderdi. Kendisine teşekkür ediyorum.Hak rahmet eylesin...
Arife Kalender'in Kaleminden Hasan Kalender’in Yaşamöyküsü
İstanbul’da Kartal İlkokulunda görev yaptı. Göztepe İlhami Örnekal İlkokulu’nda müdür yardımcısı olarak görev yaparken 1979 yılında emekli oldu.
1955 yılında Hüsniye Kalender ile evlendi. Bir oğlu, üç kızı var.
27 Temmuz 2019 yılında kalp yetmezliğinden İstanbul’da vefat etti.
Edebiyata şiir ile başladı. İlk şiiri 1963 yılında Varlık dergisinde yayınlandı.
1965 Varlık Yıllığında yayınlanan şiiri:
Sen bacı adem babadan bana
İnsan olmuşuz bir kere
Bundan yakın akrabalık mı olur
Düşünsene...
Karpuzun içi benim dışı senin
Evin apartmanında
Çekirdek kral kabuğunu yakarsın
Sevinsene...
1963'ten itibaren Varlık dergisinde ‘Gardaşım İstanbullu’ adıyla sürekli mektup türünde yazılarıyla dikkati çekti. Bu mektup yazılar Varlık dergisinin 631, 633, 636, 638, 640, 643, 648, 650. sayılarında 1965'e değin sürdü. Ayrıca Sosyal Adalet, Türkiye Öğretmenler Derneği Milli Federasyonu’nun o zaman yayın organı olan Birlik ve yine İmece dergisinin 57, 60, 61, 65, 67, 69. sayıların da değişik türlerde acı köy gerçeklerin içeren yazı şiir fıkra ve makaleler yazdı. Vatan gazetesinde konuk yazarlık yaptı. 1967'den sonra da Türk Solu dergisinde Haydar Karaveli takma adıyla yazılar yazdı.
Malatya'da Örgütlen adlı dergiyi, daha sonra da Kuşak dergisini çıkardı ve yönetti. Evliya Çelebi'nin Malatya hakkındaki tanıtım yazılarını Türkçeleştirerek yayınladı. Vahap Erdoğdu’nun Malatya’nın Keller köyü adına çıkardığı Köycek adlı aylık köy dergisinde Köylü Gözüyle başlığı altında yazılar yayınladı. Malatya'da Sebat ve Birlik adlı yerel gazetelerde uzun süre yazdığı yazılarıyla ilgi çekti.
Malatya’daki Sosyal Adalet Birliği’nin yayın organı olan “Birlik” te ve şiir, makale, öykü yayımlattı ve yazıları ilgi gördü.
Edebiyat dünyasına bunca emeği geçmesine karşın ne yazık ki yazıları yalnızca dergilerde kaldı. Yazılarını kitaplaştıramadı.
Malatya’da öğretmen hareketini başlatanlardan ve TÖS’ün kurucularındandı. TİP’in (Türkiye İşçi Partisi) de örgütlenme ve tanıtımında Behice Boran ve Mehmet Ali Aybar ile çalışmalar yaptı.
12 Mart’ta geçici olarak Barguzu’da (Bostanbaşı) belediye başkan vekilliği yaptı. Diğer yandan
12 Mart döneminde Mahir Çayan ve arkadaşlarının Kartal Maltepe tutukevinde kaçmaları ile ilgili görülerek sıkıyönetimce tutuklandı. Selimiye’de 1 yıldan fazla kaldı, 28 gün işkence gördü. 256 sanıklı bu davada yargılandıktan sonra afla tahliye oldu.
Hapishaneden sağlığı bozulmuş olarak çıktı ve öğretmenlikten de ayrılarak serbest işler yapmaya başladı. Kartal’da Akvaryum Restoran’ı ve çim saha açtı. Çocuklarına iş kurdu, evlendirdi.
Doğduğu yerde kooperatifleşme, insan hakları, eğitim ve sivil toplum örgütlenmeleri konusunda çevre çalışmalarına öncülük etti. Polis denetimi ve baskıları yüzünden İstanbul’a tayin istedi ve taşındı. Bu taşınma sırasında tüm kitaplarını sandıklarla bizim çatıya koymuştu. Karlı kış günlerinde, iletişim araçlarının az olduğu o günlerde bu iş bana yaradı. Annemlerden gizlice çatıya bir merdiven uydurarak, ortaokul yıllarımda tüm Kemalleri (Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Kemal Tahir) ve de F. Baykurt’u, Talip Apaydın’ı, ciltlenmiş tüm dergileri gizlice çıkartıp okuyor, sonra yine gizlice yerine koyuyordum.
Hasan Kalender’in kimliği hem edebi açıdan, hem de dünya görüşü açısından bana örnek olmuştur. Sonraları da en yakın arkadaşım olmuştu…
Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun Hasan Kalender’e Mektupları
Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun aramızdan ayrılmasının birinci yılında ailesi tarafından anısına 19, benim Şahhüseyinoğlu hakkında hazırladığım Dirençli Eğiitmci Örgütçü ve Araştırmacı Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu ve ‘Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’na Armağan’ kitabı ile birlikte 21 kitabı çanta bütünlüğünde bastırarak eşe dosta armağan ettiler. Bu kitabı basıma hazırlarken en çok dikkatimi çeken IV. Bölümde Hasan Kalender’e;‘Pirim’e’, ‘Mürşidim Kalender’e’, ‘Mürşidim’e (H. Kalender), ‘Mürşidim’ (Kalender), ‘Mürşidim (H. Kalender’e) seslenmeleri ile yazılan mektuplar olmuştu. Şah, her mektubunda bir ya da birkaç olayı, duygu ve düşüncelerini Hasan Kalender’e sanki bir rapor gibi yazmıştı. (*)
Hasan Kalender’i kendi çevresinden biri olarak düşündüm önce. Sürekli, ‘Pirim’, ‘Mürşidim’ söylemlerini kullanmasını da bir dede olabileceğine yorumlamıştım. Sonra Hasan Kalender’in Arguvan Ermişli (Germişi) köyünden olduğunu öğrendim. Diğer yandan, yol gösterici bir özellik taşıdığını, bu nedenle ona çok değer verdiğini düşündüm. Nitekim Hasan Kalender’in yeğeni ünlü şair Arife Kalender ile yaptığım görüşmeler de bu öngörülü düşüncelerimin doğru olduğunu gösterdi.
Arife Kalender’e hem amcasını yaşamöyküsünü bildirmesi hem de görüşleri içn teşekkür ediyor, bu yazımda da özet olarak bu beş mektubun içeriğinden söz etmek istiyorum.
***
1. 19 Şubat 1967, Pirim’e…
Adana'ya tren yolculuğunda yolcu sınıfına değiniyor Şerif Tekben’in emekli oluşundan söz ediyor
2. 07 Kasım 1967: ‘Mürşidim Kalender’e’…
Öğretmenler arasında ayrım yapan ilköğretim müfettişlerinden, Malatya’da enstitülü arkadaşları ile katıldığı etkinliklerinden, Fakir Baykurt ile iletişiminden söz etmiş.
3. 04 Nisan 1968: ‘Mürşidim’e (H. Kalender)…
Malatya'da seçimden sonraki toplantı yasaklarından söz etmiş.
4. 30 Mayıs 1968: ‘Mürşidim’ (Kalender)…
Sebat gazetesinin 17 Nisan tarihli sayısının özel sayı olarak çıkarıldığından, Ankara'ya giderek konuşmasından, Malatya’daki bazı gelişmelerden söz etmiş.
5. 12 Ocak 1969 ‘Mürşidim (H. Kalender’e)…
Malatya’daki maceracı solculardan, 1968 seçiminden sonra öğretmenlerin suçlandığından ve terör havası estirildiğinden, Hekimhan’da öğretmenlerle ilgili olaylardan ve İstanbul'a nakletmek istediğinden söz etmiş.
***
Hasan Kalender'in, Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun mektuplarına yanıtları var mı, bilemiyorum. Dileriz bunlar da zamanla ortaya çıkar ve yakın tarihimizin eğitim tarihine ışık tutar.
Köy Enstitüsü ruhunu taşıyanlar birer birer aramızdan ayrılırken yakınlarının, yaşayanların da kendilerinin kaleme sarılmalarını, dönemlerine tanıklık ederek belge bırakmalarının bir görev olduğunu düşünüyorum.
Köy Enstitülüler şahsında Hasan Kalender öğretmenimi saygıyla anıyor, ailesi ve tüm yakınlarına başsağlığı diliyorum.
1 Temmuz 1934 tarihinde Arguvan Germişi köyünde doğdu.
Arguvan-Germişi Köyü Germişi İlkokulunu bitirdikten sonra Akçadağ Köy Enstitüsünde okudu. 1951 yılında okulu bitirdi, Bitlis-Hizan İlçesi Çirçaks (Kalkanlı) köyünde göreve başladı. Daha sonra Malatya Tecde, Arguvan Germişi Köyünde, Malatya merkezde Konak’ta, Malatya Çocuk Kütüphanesi’nde uzun yıllar görev yaptı.
(*) Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’na Armağan, Ürün Yayınları, Ankara 2015, s 133-144
Süleyman ÖZEROL: Malatya Söz Gazetesi, 1 Ağustos 2019
Süleyman ÖZEROL
26 Temmuz 2019, Kızılay Hekimhanlılar Derneğinden çıktığımda Ali Doğan aradı. Hasan Kalender vefat etmiş, Arife Kalender’in telefon numarası istedi. Eve geldiğimde Arife Kalender in Facebook sayfasında yazdıklarını okudum.
‘İstanbullu Kardeşim’ başlığıyla yıllarca İmece, Ant dergilerinde yazılar yazan, Malatya'da TÖS’ün kurucularından, Mahir Çayan davasında yıllarca hapis yatıp işkence gören, dünya görüşünden ve edebiyat sevgisinden etkilendiğim, Kalender ailesinin büyüğü Köy Enstitülü öğretmen amcam Hasan Kalender’i kaybetmiş olmanın derin üzüntüsü içindeyim.Ailemiz ve ülkemiz adına bir yıldız daha kaydı.Cenazesi Cumartesi 14.00'te Kartal Cem Evinden kaldırılacaktır.Işıklarda uyusun...Kendisini arayarak baş sağlığı diledim. Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun Hasan Kalender’e mektuplarından söz ettim. “İyi dostlardı” dedi. Ali Doğan öğretmenimin kendisini arayacağını da söyledim. Ali Doğan’ı da aradım ve Arife Kalender’in telefon numarasını yazdırdım. Arife Kalender’den de amcasının yaşamöyküsünü istedim, gönderdi. Kendisine teşekkür ediyorum.Hak rahmet eylesin...
Arife Kalender'in Kaleminden Hasan Kalender’in Yaşamöyküsü
İstanbul’da Kartal İlkokulunda görev yaptı. Göztepe İlhami Örnekal İlkokulu’nda müdür yardımcısı olarak görev yaparken 1979 yılında emekli oldu.
1955 yılında Hüsniye Kalender ile evlendi. Bir oğlu, üç kızı var.
27 Temmuz 2019 yılında kalp yetmezliğinden İstanbul’da vefat etti.
Edebiyata şiir ile başladı. İlk şiiri 1963 yılında Varlık dergisinde yayınlandı.
1965 Varlık Yıllığında yayınlanan şiiri:
Sen bacı adem babadan bana
İnsan olmuşuz bir kere
Bundan yakın akrabalık mı olur
Düşünsene...
Karpuzun içi benim dışı senin
Evin apartmanında
Çekirdek kral kabuğunu yakarsın
Sevinsene...
1963'ten itibaren Varlık dergisinde ‘Gardaşım İstanbullu’ adıyla sürekli mektup türünde yazılarıyla dikkati çekti. Bu mektup yazılar Varlık dergisinin 631, 633, 636, 638, 640, 643, 648, 650. sayılarında 1965'e değin sürdü. Ayrıca Sosyal Adalet, Türkiye Öğretmenler Derneği Milli Federasyonu’nun o zaman yayın organı olan Birlik ve yine İmece dergisinin 57, 60, 61, 65, 67, 69. sayıların da değişik türlerde acı köy gerçeklerin içeren yazı şiir fıkra ve makaleler yazdı. Vatan gazetesinde konuk yazarlık yaptı. 1967'den sonra da Türk Solu dergisinde Haydar Karaveli takma adıyla yazılar yazdı.
Malatya'da Örgütlen adlı dergiyi, daha sonra da Kuşak dergisini çıkardı ve yönetti. Evliya Çelebi'nin Malatya hakkındaki tanıtım yazılarını Türkçeleştirerek yayınladı. Vahap Erdoğdu’nun Malatya’nın Keller köyü adına çıkardığı Köycek adlı aylık köy dergisinde Köylü Gözüyle başlığı altında yazılar yayınladı. Malatya'da Sebat ve Birlik adlı yerel gazetelerde uzun süre yazdığı yazılarıyla ilgi çekti.
Malatya’daki Sosyal Adalet Birliği’nin yayın organı olan “Birlik” te ve şiir, makale, öykü yayımlattı ve yazıları ilgi gördü.
Edebiyat dünyasına bunca emeği geçmesine karşın ne yazık ki yazıları yalnızca dergilerde kaldı. Yazılarını kitaplaştıramadı.
Malatya’da öğretmen hareketini başlatanlardan ve TÖS’ün kurucularındandı. TİP’in (Türkiye İşçi Partisi) de örgütlenme ve tanıtımında Behice Boran ve Mehmet Ali Aybar ile çalışmalar yaptı.
12 Mart’ta geçici olarak Barguzu’da (Bostanbaşı) belediye başkan vekilliği yaptı. Diğer yandan
12 Mart döneminde Mahir Çayan ve arkadaşlarının Kartal Maltepe tutukevinde kaçmaları ile ilgili görülerek sıkıyönetimce tutuklandı. Selimiye’de 1 yıldan fazla kaldı, 28 gün işkence gördü. 256 sanıklı bu davada yargılandıktan sonra afla tahliye oldu.
Hapishaneden sağlığı bozulmuş olarak çıktı ve öğretmenlikten de ayrılarak serbest işler yapmaya başladı. Kartal’da Akvaryum Restoran’ı ve çim saha açtı. Çocuklarına iş kurdu, evlendirdi.
Doğduğu yerde kooperatifleşme, insan hakları, eğitim ve sivil toplum örgütlenmeleri konusunda çevre çalışmalarına öncülük etti. Polis denetimi ve baskıları yüzünden İstanbul’a tayin istedi ve taşındı. Bu taşınma sırasında tüm kitaplarını sandıklarla bizim çatıya koymuştu. Karlı kış günlerinde, iletişim araçlarının az olduğu o günlerde bu iş bana yaradı. Annemlerden gizlice çatıya bir merdiven uydurarak, ortaokul yıllarımda tüm Kemalleri (Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Kemal Tahir) ve de F. Baykurt’u, Talip Apaydın’ı, ciltlenmiş tüm dergileri gizlice çıkartıp okuyor, sonra yine gizlice yerine koyuyordum.
Hasan Kalender’in kimliği hem edebi açıdan, hem de dünya görüşü açısından bana örnek olmuştur. Sonraları da en yakın arkadaşım olmuştu…
Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun Hasan Kalender’e Mektupları
Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun aramızdan ayrılmasının birinci yılında ailesi tarafından anısına 19, benim Şahhüseyinoğlu hakkında hazırladığım Dirençli Eğiitmci Örgütçü ve Araştırmacı Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu ve ‘Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’na Armağan’ kitabı ile birlikte 21 kitabı çanta bütünlüğünde bastırarak eşe dosta armağan ettiler. Bu kitabı basıma hazırlarken en çok dikkatimi çeken IV. Bölümde Hasan Kalender’e;‘Pirim’e’, ‘Mürşidim Kalender’e’, ‘Mürşidim’e (H. Kalender), ‘Mürşidim’ (Kalender), ‘Mürşidim (H. Kalender’e) seslenmeleri ile yazılan mektuplar olmuştu. Şah, her mektubunda bir ya da birkaç olayı, duygu ve düşüncelerini Hasan Kalender’e sanki bir rapor gibi yazmıştı. (*)
Hasan Kalender’i kendi çevresinden biri olarak düşündüm önce. Sürekli, ‘Pirim’, ‘Mürşidim’ söylemlerini kullanmasını da bir dede olabileceğine yorumlamıştım. Sonra Hasan Kalender’in Arguvan Ermişli (Germişi) köyünden olduğunu öğrendim. Diğer yandan, yol gösterici bir özellik taşıdığını, bu nedenle ona çok değer verdiğini düşündüm. Nitekim Hasan Kalender’in yeğeni ünlü şair Arife Kalender ile yaptığım görüşmeler de bu öngörülü düşüncelerimin doğru olduğunu gösterdi.
Arife Kalender’e hem amcasını yaşamöyküsünü bildirmesi hem de görüşleri içn teşekkür ediyor, bu yazımda da özet olarak bu beş mektubun içeriğinden söz etmek istiyorum.
***
1. 19 Şubat 1967, Pirim’e…
Adana'ya tren yolculuğunda yolcu sınıfına değiniyor Şerif Tekben’in emekli oluşundan söz ediyor
2. 07 Kasım 1967: ‘Mürşidim Kalender’e’…
Öğretmenler arasında ayrım yapan ilköğretim müfettişlerinden, Malatya’da enstitülü arkadaşları ile katıldığı etkinliklerinden, Fakir Baykurt ile iletişiminden söz etmiş.
3. 04 Nisan 1968: ‘Mürşidim’e (H. Kalender)…
Malatya'da seçimden sonraki toplantı yasaklarından söz etmiş.
4. 30 Mayıs 1968: ‘Mürşidim’ (Kalender)…
Sebat gazetesinin 17 Nisan tarihli sayısının özel sayı olarak çıkarıldığından, Ankara'ya giderek konuşmasından, Malatya’daki bazı gelişmelerden söz etmiş.
5. 12 Ocak 1969 ‘Mürşidim (H. Kalender’e)…
Malatya’daki maceracı solculardan, 1968 seçiminden sonra öğretmenlerin suçlandığından ve terör havası estirildiğinden, Hekimhan’da öğretmenlerle ilgili olaylardan ve İstanbul'a nakletmek istediğinden söz etmiş.
***
Hasan Kalender'in, Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’nun mektuplarına yanıtları var mı, bilemiyorum. Dileriz bunlar da zamanla ortaya çıkar ve yakın tarihimizin eğitim tarihine ışık tutar.
Köy Enstitüsü ruhunu taşıyanlar birer birer aramızdan ayrılırken yakınlarının, yaşayanların da kendilerinin kaleme sarılmalarını, dönemlerine tanıklık ederek belge bırakmalarının bir görev olduğunu düşünüyorum.
Köy Enstitülüler şahsında Hasan Kalender öğretmenimi saygıyla anıyor, ailesi ve tüm yakınlarına başsağlığı diliyorum.
1 Temmuz 1934 tarihinde Arguvan Germişi köyünde doğdu.
Arguvan-Germişi Köyü Germişi İlkokulunu bitirdikten sonra Akçadağ Köy Enstitüsünde okudu. 1951 yılında okulu bitirdi, Bitlis-Hizan İlçesi Çirçaks (Kalkanlı) köyünde göreve başladı. Daha sonra Malatya Tecde, Arguvan Germişi Köyünde, Malatya merkezde Konak’ta, Malatya Çocuk Kütüphanesi’nde uzun yıllar görev yaptı.
(*) Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu’na Armağan, Ürün Yayınları, Ankara 2015, s 133-144
Süleyman ÖZEROL: Malatya Söz Gazetesi, 1 Ağustos 2019
Yorumlar
Yorum Gönder